Werknemers vanuit de bijstand hebben recht op minimumloon en pensioenopbouw, ook als de loondispensatie wordt ingevoerd. Dat zegt Aart van der Gaag, namens werkgevers ‘aanjager’ van garantiebanen voor mensen met een arbeidsbeperking. 

 Aart van der Gaag

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de begroting van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, waarbij ook de Participatiewet en de garantiebanen voor mensen met een arbeidsbeperking ter sprake zullen komen.Aart van der Gaag is sinds 2014 ‘aanjager’ van deze garantiebanen namens de drie werkgeverskoepels VNO-NCW. MKB Nederland en LTO Nederland. Tot nu toe loopt het bedrijfsleven op schema als het gaat om het creëren van banen voor mensen met een arbeidsbeperking, in tegenstelling tot de overheid. ‘Maar ik merk dat dit proces begint te stokken door onnodig ingewikkelde regelgeving en het gebrek aan goede begeleiding van kwetsbare werkzoekenden’, zegt Van der Gaag.

Grote bedrijven met werknemers door heel Nederland – zoals Albert Heijn of schoonmaakbedrijf Asito – worden volgens Van der Gaag ‘horendol’ van de vele verschillende regionale regels. Sinds de invoering van de Participatiewet in 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de participatie van werknemers met een arbeidsbeperking. ‘Het gevolg is bijvoorbeeld dat een werkgever op de ene plek in Nederland een jobcoach moet nemen die in dienst is van de gemeente, en op een andere plek van een re-integratiebedrijf waarmee de gemeente een contact heeft’, zegt Van der Gaag. ‘In beide gevallen is het niet toegestaan dat een bedrijf zijn eigen jobcoach inschakelt. Ik heb huilende werkgevers meegemaakt die na acht jaar worstelen zeiden: ik luister maar niet meer naar mijn sociale hart want ik trek deze bureaucratische nachtmerrie niet meer.’

LoonkostendispensatieVorige week verzocht Van der Gaag de nieuwe staatssecretaris van Sociale Zaken Tamara van Ark (VVD) persoonlijk om eenduidige landelijke regelgeving, ook als het gaat om mensen met een vluchtelingenstatus of 55-plussers. ‘Ik hoop echt dat deze nieuwe staatssecretaris op dit punt meer regie kan nemen dan de vorige.’ 

In het eerder dit jaar verschenen pamflet Op naar de 100.000! banen voor mensen met een arbeidsbeperking riep Van der Gaag, oud-directeur van uitzendbureau Start, de vorige staatssecretaris Jetta Klijnsma ook al op om te komen met eenduidige regels. Ook pleitten de werkgeversorganisaties hierin voor loondispensatie voor werknemers vanuit de bijstand, in plaats van de huidige loonkostensubsidie waarbij werknemers direct het minimumloon krijgen uitbetaald door de werkgever. Loondispensatie betekent dat werkgevers alléén nog hoeven te betalen voor iemands werkelijke productiviteit. De gemeente zorgt indien nodig voor een financiële aanvulling; de hoogte hiervan is nog onduidelijk.

Uit het dit najaar gepresenteerde regeerakkoord van Rutte III blijkt dat de loonkostendispensatie er daadwerkelijk komt voor werknemers vanuit de bijstand. Sindsdien zwelt de kritiek hierop steeds meer aan, ook van werkgevers en wethouders. Gevreesd wordt dat veel gemeenten het inkomen van arbeidsgehandicapten slechts zullen aanvullen tot bijstandsniveau. Werken zou dan niet meer lonen.

‘Dat is echt nooit de bedoeling geweest van ons voorstel’, zegt Van der Gaag nu. ‘Werken moet altijd lonen, dat is voor mij een heilig principe. Ook bij loondispensatie hoort een fatsoenlijke beloning op minimumloonniveau en pensioenopbouw.’

Inmiddels heeft Van Ark in een brief aan de Tweede Kamer toegezegd dat mensen die vanuit een uitkering aan de slag gaan niet op bijstandsniveau zullen blijven. ‘Ik ben gerustgesteld door deze brief’, zegt Van der Gaag. ‘Wat ik bovendien bijzonder sympathiek vind, is dat Van Ark hierin niet alleen gemeenten, werkgevers- en werknemersorganisaties uitnodigt om te praten over een goede invulling van de loondispensatie-maatregel, maar ook cliëntenorganisaties. Zij steekt echt haar hand uit, ik betreur dan ook de negatieve reacties op de sociale media die onmiddellijk volgden op haar brief.’

WerknemersvaardighedenVan der Gaag maakt zich zorgen over begeleiding van arbeidsgehandicapten. ‘Die is in 2015 over de schutting van de gemeenten geworpen zonder dat daar de kennis en de infrastructuur aanwezig was. Met als belangrijkste doelen het dichtgooien van de Wajongpoort en het bezuinigen op de sociale werkvoorziening.’

Vooral jongeren die van het voortgezet speciaal onderwijs en de praktijkscholen komen worden volgens Van der Gaag in ‘verreweg de meeste gemeenten’ aan hun lot overgelaten. ‘Aanvankelijk stonden zij zelfs niet eens in het doelgroepenregister, inmiddels wel dankzij een lobby van werkgevers. Maar nog altijd zijn er heel veel gemeenten die denken: deze jongeren wonen thuis, hebben geen uitkering, waarom zouden we er energie in steken?’

Het gevolg is volgens Van der Gaag dat deze jongeren te vaak niet ‘arbeidsfit’ zijn. ‘Als je in een dossier alleen maar over een jongere leest: ‘geen startkwalificatie, nog nooit gewerkt, zeer intensieve begeleiding nodig’, sta je als werkgever natuurlijk niet meteen te springen.’Volgens Van der Gaag zouden deze jongeren – maar ook andere werkzoekenden met een achterstand op de arbeidsmarkt – door gemeenten eerst moeten worden voorzien van enige  opleiding. ‘Maar bovenal zouden ze moeten worden getraind in werknemersvaardigheden, zoals op tijd komen. Op dit moment stellen de meeste gemeenten hier echter de middelen niet voor beschikbaar.’  

Er zijn ook lichtpuntjes: de economische crisis is voorbij en er zijn op dit moment veel vacatures. Uit recente cijfers van het CBS blijkt zelfs dat bijna zestien procent van de industriebedrijven op dit moment kampt met een personeelstekort. Van der Gaag – van huis uit bedrijfseconoom – verwacht dan ook dat het probleem van de garantiebanen zichzelf op termijn voor een deel vanzelf zal oplossen. ‘Natuurlijk is er concurrentie van robots’, zegt Van der Gaag. ‘Maar er blijft altijd werk dat niet geautomatiseerd kan worden. Bijvoorbeeld in supermarkten en in de dienstverlening, maar ook in de productie.’

Vooral voor werkzoekenden met autisme ziet de toekomst er volgens Van der Gaag relatief hoopvol uit. ‘Werkgevers moesten erg aan deze doelgroep wennen, maar ze raken er steeds meer van overtuigd dat mensen met autisme unieke kennis en focus met zich meebrengen. Tijdens lezingen zeg ik wel eens: ik zie nog gebeuren dat wij over een poosje een tekort aan autisten hebben.’

Toch is maar liefst de helft van de werkgevers niet van plan om iemand met een arbeidsbeperking aan te nemen, zo blijkt uit het dit najaar verschenen rapport Arbeidsmarkt in kaart: werkgevers 2017 van het Sociaal Cultureel Planbureau. Van der Gaag: ‘Dat klopt. Maar in datzelfde rapport staat ook dat 45 procent van de werkgevers wel bereid is om met mensen met een beperking aan de slag te gaan. Als wij ons dáár nou op richten, dan is er nog een wereld te winnen.’

Door onze redacteur Julie Wevers

Gepubliceerd op 20 december 2017