D66-Kamerlid Vera Bergkamp pleit al jaren voor de openstelling van de Wet langdurige zorg (Wlz) voor ggz-patiënten. Negen vragen aan Bergkamp die morgen concrete toezeggingen zal eisen tijdens het begrotingsdebat van het ministerie van VWS. ‘Ik denk dat de tijd rijp is om in gesprek te gaan over de afbakening van de Wlz.’

 Vera Bergkamp 

Door Julie Wevers

De Wet langdurige zorg (Wlz) is bedoeld voor mensen die langdurig zeer intensieve zorg nodig hebben. Wonderlijk genoeg kunnen mensen die deze zorg om psychiatrische redenen nodig hebben er geen beroep op doen, behalve als zij drie jaar lang aansluitend opgenomen zijn geweest in de ggz. D66-Kamerlid Vera Bergkamp maakt zich al jaren sterk voor de openstelling van de Wlz voor ggz-patiënten, onder andere tijdens debatten en door middel van een aangenomen motie in 2014. 

1. In een brief aan de Tweede Kamer liet de nieuwe staatssecretaris van Volksgezondheid, Paul Blokhuis (ChristenUnie), onlangs weten dat hij waarschijnlijk eind 2018 een wetsvoorstel over de toegang van ggz-patiënten tot de Wlz zal voorleggen aan de Raad van State. Wat vindt u van deze toezegging?

‘Het is fijn dat het kabinet nu actie wil ondernemen, hiervoor heb ik mij jaren ingezet. Maar er is nog steeds onduidelijkheid, bijvoorbeeld over welke onderzoeken er nog moeten worden uitgevoerd en wanneer daarvan de eerste resultaten kunnen worden verwacht. Dit zal ik morgen aankaarten tijdens het begrotingsdebat van VWS.’

2. Wat was in 2014 de aanleiding voor uw eerste motie over de Wlz?

‘Een werkbezoek aan een instelling voor ernstig psychiatrische patiënten in Amsterdam, op uitnodiging van patiëntenorganisatie Ypsilon. Na dat bezoek wist ik het zeker: óók in psychiatrie is een groep mensen die zorg in nabijheid nodig heeft, 24 uur per dag. Hun problemen zijn niet even te ‘fixen’ door middel van een kortdurende ggz-behandeling of door hun participatie in de samenleving te vergroten. Ik heb toen met mijn eigen ogen gezien dat er mensen zijn voor wie dit gewoon niet geldt.’

3. Waarom is de Wlz in 2015 niet opengesteld voor mensen met ernstige ggz-problemen?

‘Voor de invoering van de wet werd tijdens discussies vaak het argument genoemd dat bij mensen die in de Wlz zitten helemaal geen ontwikkeling meer mogelijk is. Dat vind ik gewoon niet waar. Vrijwel elk mens kan zich blijven ontwikkelen. Ik maak graag de vergelijking met mensen met een zware lichamelijke en verstandelijke beperking die nu wel recht hebben op Wlz-zorg, die gaan overdag naar een vorm van dagbesteding om hun vaardigheden te stimuleren.’

4. Welke psychiatrische patiënten zouden volgens u toegang tot de Wlz moeten krijgen?

‘Toen ik mijn motie indiende had ik de precieze afbakening van de wet nog niet in mijn hoofd. Als Kamerlid wilde ik in de eerste plaats een maatschappelijk probleem signaleren. Inmiddels heeft Zorginstituut Nederland (een belangrijk adviesorgaan van het ministerie van Volksgezondheid, red.) uitgebreid onderzoek gedaan en advies uitgebracht. Dat vormt voor mij het uitgangspunt.’

5. Volgens Zorginstituut Nederland zouden alléén psychiatrische patiënten van wie vaststaat dat zij blijvend niet zelfredzaam zijn toegang tot de wet moeten krijgen. Veel maatschappelijke organisaties zoals de Nederlandse Vereniging voor Autisme vrezen dat hierdoor straks alsnog een groep kwetsbare mensen tussen wal en schip zal vallen.

‘Dat is zeker niet mijn bedoeling. Het idee van een wetswijziging is natuurlijk juist dat mensen straks wel de zorg krijgen die ze nodig hebben. Ik denk dat de tijd nu rijp is om in gesprek te gaan over de afbakening van de Wlz met de bewindslieden van Volksgezondheid, cliëntenorganisaties en de ggz. Tot nu toe heeft de Tweede Kamer vreemd genoeg nog niet de gelegenheid gehad om dit punt inhoudelijk te bespreken. Elke keer moesten Kamerleden weer wachten op meer onderzoek en op besluitvorming van de vorige staatssecretaris (Van Rijn, PvdA,red.) die vervolgens steeds niet kwam.’

6. Ernstig psychiatrische patiënten die geen toegang krijgen tot de Wlz, zijn onder andere aangewezen op zorg vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Iedereen is het erover eens dat die nog te wensen over laat.

‘Ik zie knelpunten in de Wmo. Zo zijn er bijvoorbeeld te weinig plekken voor beschermd wonen. Ik hoop dat beschermd wonen, de ggz en de maatschappelijk opvang meer aandacht krijgen nu het ministerie van Volksgezondheid hier sinds kort een aparte staatssecretaris voor heeft, Paul Blokhuis van de ChristenUnie.’

7. De Wmo en de ggz gaan steeds meer uit van de zelfredzaamheid en ‘eigen regie’ van burgers. Hierdoor zou een kwetsbare groep ggz-patiënten, onder wie veel mensen met autisme, op dit moment onvoldoende hulp krijgen.

‘Ik vind het op zich goed dat de ggz en de Wmo uitgaan van wat iemand wél kan. We leggen soms de nadruk op de problemen, maar ik zie ook vaak hele mooie en goede voorbeelden.Zo heb ik bijvoorbeeld mensen gesproken die dankzij goede begeleiding vanuit de gemeente weer structuur kregen in hun leven en weer kunnen deelnemen aan het maatschappelijk leven, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk te doen. Maar je moet ook realistisch zijn en toegeven dat er grenzen zitten aan de zelfredzaamheid van sommige kwetsbare burgers. Om die reden zal er altijd goed op moeten worden gelet dat zorgaanbod ook echt passend is voor een individueel persoon.’

8. Wat vindt u ervan dat ggz-hulp steeds vaker ambulant wordt verleend, ten koste van het aantal ‘ggz-bedden’?

‘Die trend vindt D66 positief. Van alle Europese landen had Nederland de meeste ggz-bedden en dat was volgens mijn partij onwenselijk. Maar wij zijn ook een realistische partij die zijn ogen niet sluit voor het gegeven dat er óók een groep ggz-patiënten is voor wie ambulante hulp ontoereikend is. Ook moet je altijd goed in de gaten houden hoe ambulante ggz in een wijk verloopt en of er aan belangrijke voorwaarden wordt voldaan, zoals voldoende plekken voor beschermd wonen.’

9. Krijgt u veel signalen van mensen die op dit moment in de knel raken doordat de Wlz niet is opengesteld voor mensen met ggz-problematiek?

‘Ik ontvang regelmatig mails van organisaties als Ypsilon, MIND (koepel van cliëntenorganisaties in de ggz waarvan ook de NVA deel uitmaakt, red.) en GGZ Nederland waarin ik word gewezen op problemen. En soms ook wel van familieleden die mij laten weten dat de huidige onzekerheid over de toekomst van de Wlz tot veel onrust leidt bij hun naasten. Maar het is eerlijk gezegd niet zo dat mijn mailbox hier voortdurend vol van zit. Laat ik het zo zeggen: ik krijg wel eens mailbombardementen over onderwerpen die ik stukken minder urgent vind. Ik realiseer mij dat het bij de Wlz gaat om zeer kwetsbare mensen die zelf niet snel aan de bel zullen trekken bij de politiek. Maar voor mij is dit een heel belangrijk onderwerp en ik zal ook de komende tijd weer mijn best

Dit is het vierde en laatste deel van een serie over de Wet langdurige zorg (Wlz). Mensen met psychiatrische problemen komen niet in aanmerking voor deze wet, behalve als zij vanaf hun achttiende drie jaar lang aansluitend opgenomen zijn geweest in een ggz-instelling. Er is een groep ggz-cliënten die op dit moment dag en nacht behoefte heeft aan zeer intensieve begeleiding, maar die niet krijgt. Volgens een inventarisatie van onderzoeksbureau HHM gaat het om tussen de 11.750 en 16.250 personen.

In 2014 nam de Tweede Kamer de motie Bergkamp/Keijzer aan die de regering oproept geen onderscheid te maken tussen de langdurige ggz en de overige langdurige zorg. In 2015 adviseerde Zorginstituut Nederland ggz-patiënten met blijvende behoefte aan permanent toezicht, toegang te geven tot de Wlz.

In het in oktober 2017 gepresenteerde Regeerakkoord staat: ‘We zijn voornemens om, als de effecten in kaart zijn gebracht en deze geen belemmering vormen voor een zorgvuldige uitvoering, met een wetsvoorstel te komen om de Wet langdurige zorg (Wlz) ook toegankelijk te maken voor GGZ-cliënten die langdurige zorg nodig hebben.’

Wlz-serie: lees hier de vorige delen

Deel 1 Wlz-serie: Zorginstelling mag vrouw (30) niet helpen omdat zij te slim is

Deel 2 Wlz-serie: ‘In de ggz kan je nauwelijks nog wonen’ 

Deel 3 Wlz-serie: Jonathan (16) komt één keer per week van zijn kamer